محاصره نفتی کاراکاس

روزنامه سازندگی، نوشت: اقدام اخیر رئیس‌جمهور آمریکا در معرفی دولت ونزوئلا به‌عنوان یک «سازمان تروریستی خارجی» و اعلام محاصره کامل نفتکش‌های مرتبط با این کشور، نقطه‌عطفی تازه و پرمخاطره در روند تقابل واشنگتن و کاراکاس به‌شمار می‌رود؛ تقابلی که ریشه‌های آن به سال‌ها تحریم، فشار سیاسی و منازعه ژئوپلیتیکی بازمی‌گردد، اما اکنون وارد مرحله‌ای شده که پیامدهای آن فراتر از مرزهای ونزوئلا قابل ارزیابی است.
دونالد ترامپ با استفاده از ادبیاتی کم‌سابقه و تهدیدآمیز، از استقرار «بزرگ‌ترین ناوگان دریایی تاریخ آمریکای جنوبی» و محاصره کامل نفتکش‌های تحریم‌شده سخن گفته است. این اظهارات، هرچند هنوز از منظر عملیاتی با ابهامات جدی همراه است، اما حامل پیامی روشن است: دولت آمریکا قصد دارد فشار اقتصادی بر ونزوئلا را از سطح تحریم‌های مالی و محدودیت‌های دیپلماتیک به سطحی شبه‌نظامی ارتقا دهد. از این منظر، محاصره دریایی حتی اگر به‌طور کامل اجرایی نشود، خود به‌مثابه ابزاری برای جنگ روانی و فشار اقتصادی عمل می‌کند.
ابهام اصلی در این میان، چگونگی اجرای چنین محاصره‌ای است. گزارش خبرگزاری رویترز نشان می‌دهد هنوز مشخص نیست واشنگتن با چه سازوکار حقوقی یا عملیاتی قصد جلوگیری از تردد نفتکش‌ها را دارد. استفاده از گارد ساحلی، توقیف کشتی‌ها یا ایجاد منطقه پرخطر دریایی، همگی گزینه‌هایی هستند که هر یک می‌توانند پیامدهای حقوقی و امنیتی گسترده‌ای در پی داشته باشند. انتقال هزاران سرباز و ده‌ها شناور نظامی، از‌جمله یک ناو هواپیمابر، به منطقه کارائیب نیز نشان می‌دهد که آمریکا دستکم در سطح نمایش قدرت، مصمم به تشدید فشار است. به نوشته رویترز اداره هوانوردی فدرال ایالات متحده بار دیگر به شرکت‌های هواپیمایی بزرگ در مورد «وضعیت امنیتی رو به‌ ‌وخامت» هنگام پرواز بر فراز ونزوئلا هشدار داد و از آنها خواست احتیاط کنند.
در سوی مقابل، واکنش کاراکاس تند، اما قابل پیش‌بینی بوده است. نیکلاس مادورو این اقدامات را «تجاوز چندبعدی» توصیف کرده و از مفاهیمی چون «تروریسم روانی» و «دزدی دریایی» برای توصیف سیاست آمریکا بهره گرفته است. تأکید او بر حمله به نفتکش حامل نفت خام ونزوئلا و فراخوان به اعتراض بین‌المللی کارگران صنعت نفت، نشان‌دهنده تلاش دولت ونزوئلا برای بین‌المللی‌سازی بحران و جلب حمایت بازیگران غیردولتی و نهادهای کارگری است؛ راهبردی که می‌تواند هزینه سیاسی اقدامات آمریکا را افزایش دهد، هرچند تضمینی برای تغییر رفتار واشنگتن فراهم نمی‌کند. از منظر حقوق بین‌الملل، معرفی یک دولت مستقر به‌عنوان «سازمان تروریستی خارجی» اقدامی بی‌سابقه و بحث‌برانگیز است. چنین تصمیمی می‌تواند اصل حاکمیت دولت‌ها، آزادی ناوبری و قواعد تجارت آزاد را به چالش بکشد. اظهارات دلسی رودریگز، معاون رئیس‌جمهور ونزوئلا دقیقاً بر همین محور متمرکز است؛ او این اقدام را تلاشی برای خفه‌کردن اقتصاد ونزوئلا و تصرف منابع طبیعی آن می‌داند. این استدلال، هرچند در چارچوب گفتمان رسمی کاراکاس مطرح می‌شود، اما در میان برخی کشورهای آمریکای لاتین و حتی بازیگران فرامنطقه‌ای نیز همدلی‌هایی را برمی‌انگیزد.
بازار جهانی انرژی نیز نسبت به این تحولات بی‌تفاوت نمانده است. افزایش بیش از یک درصدی قیمت نفت خام آمریکا در معاملات آسیایی، نشان می‌دهد که حتی تهدید اختلال در صادرات نفت ونزوئلا می‌تواند بر انتظارات بازار اثرگذار باشد؛ آن‌هم در شرایطی که قیمت‌ها به پایین‌ترین سطح خود در سال‌های اخیر رسیده‌اند. این واکنش بازار، اهمیت ژئوپلیتیکی نفت ونزوئلا را حتی در وضعیت تحریمی یادآور می‌شود.
در مجموع، تصمیم دولت آمریکا فصل جدیدی از بحران ونزوئلا را رقم زده است؛ فصلی که خطر تشدید رویارویی نظامی محدود، بی‌ثباتی بیشتر اقتصادی و تعمیق بحران انسانی را در پی دارد. ادامه این مسیر نه‌تنها آینده ونزوئلا، بلکه ثبات منطقه کارائیب و آمریکای لاتین را با ابهامات جدی مواجه می‌کند و می‌تواند به الگویی نگران‌کننده در استفاده از ابزارهای امنیتی برای اعمال فشار اقتصادی تبدیل شود.