سرمایه‌گذاری ۲ هزار میلیارد تومانی پتروشیمی ها چه شد؟

این سرمایه‌گذاری قرار بود در قالب طرح‌هایی مانند بهینه‌سازی مصرف گاز در مرغداری‌های دو استان شمالی (توسط پتروشیمی پردیس) و تعویض بخاری‌های کم‌بازده در گلخانه‌های گیلان و مازندران اجرا شود. همچنین، هشت طرح صرفه‌جویی در مصرف گاز از سوی شرکت ملی صنایع پتروشیمی مورد سرپرستی وحمایت قرار گرفت تا محدودیت‌های گازی بر تولید پتروشیمی‌ها کاهش یابد.اما شواهد نشان می‌دهد که این طرح ها یا اصلا اجرا نشد و یا پیشرفتشان کند بود.

تا اوایل سال ۱۴۰۴، گزارش‌هایی رسمی از پیشرفت قابل‌توجه این پروژه‌ها منتشر نشده و اطلاعات موجود حاکی از مذاکرات اولیه و امضای تفاهم‌نامه‌هاست، بدون جزئیات مشخص درباره میزان اجرای عملیاتی.
به‌عنوان مثال، پتروشیمی زاگرس اعلام کرده بود که مذاکراتش با معاونت برنامه‌ریزی وزارت نفت نهایی شده، اما شواهد میدانی و گزارش‌های بعدی نشان‌دهنده تأخیر در اجرای این طرح‌هاست.

همچنین، طرح تعویض بخاری‌های کم‌بازده در مناطق شمالی، که می‌توانست به کاهش مصرف گاز خانگی کمک کند،هنوز در مرحله برنامه‌ریزی باقی مانده و گزارش‌های مستقل از عدم تخصیص بودجه کافی یا هماهنگی لازم بین دستگاه‌های اجرایی حکایت دارند.

مشخص نیست که نقش شرکت‌های پتروشیمی همراهیست یا انفعال؟پتروشیمی ها، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان گاز، نقش مهمی در مدیریت ناترازی می‌توانند ایفا کنند. علاوه بر سرمایه‌گذاری‌های وعده‌داده‌شده، برخی شرکت‌ها مانند پتروشیمی پردیس در طرح‌های نوآورانه برای کاهش مصرف گاز مشارکت داشته‌اند. با این حال، وابستگی شدید این صنعت به خوراک گازی و نبود برنامه‌ریزی جامع برای جبران کمبودها، همراهی آن‌ها را محدود کرده است. بسیاری از شرکت‌های پتروشیمی به جای تمرکز بر بهینه‌سازی، خواستار ورود به بخش بالادستی (اکتشاف و تولید گاز) شده‌اند که اگرچه این رویکردشان می‌تواند به تأمین خوراک پایدار کمک کند، اما راه‌حلی کوتاه‌مدت برای ناترازی گاز نیست.

با وجود وعده‌های متعدد، ضعف‌های ساختاری در برنامه‌ریزی دولت برای بهینه‌سازی مصرف گاز مشهود است.عدم هماهنگی بین دستگاه‌ها نشان داده اجرای طرح‌هایی مانند تعویض بخاری‌های کم‌بازده یا بهینه‌سازی مصرف در گلخانه‌ها و مرغداری‌ها نیازمند هماهنگی بین وزارت نفت، شرکت‌های پتروشیمی، بخش خصوصی و سازمان‌های محلی است. اما اوضاع و احوال فعلی حاکی از ناهماهنگی و کندی در اجرای این طرح‌هاست.

اولویت‌بندی نادرست نیز ناظر بر همین اشکالات جاریست. به دلیل پایین بودن قیمت گاز خانگی در مقایسه با ۱۵۰۰ تا ۳۲۳۵ تومان برای صنایع)، مصرف خانگی در زمستان به شدت افزایش می‌یابد و دولت مجبور به قطع گاز صنایع برای تأمین نیاز خانگی می‌شود. این سیاست، درآمدهای دولت و تولید صنایع را به شدت کاهش داده و نشان‌دهنده ضعف در سیاست‌گذاری قیمت‌گذاری گاز است.

کندی در جذب سرمایه‌گذاری خصوصی نیز به مزیدی برعلت تبدیل شده است. با وجود تأکید بر مشارکت بخش خصوصی، پیشرفت در جذب سرمایه‌گذاری‌های کلان برای توسعه زنجیره ارزش و بهینه‌سازی مصرف انرژی کند بوده و به گفته کارشناسان، نبود مشوق‌های کافی و بوروکراسی پیچیده مانع از تحقق این هدف شده است.

در عین حال اطلاعات دقیق و به‌روز درباره میزان پیشرفت طرح‌های بهینه‌سازی یا تأثیر واقعی آن‌ها بر ناترازی گاز به‌ندرت منتشر می‌شود. این عدم شفافیت، اعتماد عمومی و سرمایه‌گذاران را تضعیف کرده است.

ناترازی گاز تأثیر مستقیمی بر صنعت پتروشیمی داشته است. در سال ۱۴۰۲، به دلیل کمبود خوراک گازی، تولید واقعی پتروشیمی‌ها به ۷۸ میلیون تن هدف‌گذاری‌شده نرسید. همچنین، پتروشیمی‌های اوره و متانول در چهار ماه سرد سال ۱۴۰۲ حدود ۱۸ درصد کاهش تولید داشتند که منجر به ضرر ۱.۱ میلیارد دلاری شد. این محدودیت‌ها نه‌تنها تولید و صادرات را کاهش داده، بلکه به تجهیزات و نیروی انسانی نیز آسیب رسانده است.

با وجود تلاش‌های دولت و شرکت‌های پتروشیمی برای بهینه‌سازی مصرف گاز، پیشرفت‌ها کند و نتایج ملموس محدود بوده است. ضعف در هماهنگی، سیاست‌گذاری نادرست قیمت‌گذاری گاز، و کندی در اجرای طرح‌های عملیاتی از جمله موانع اصلی هستند. برای بهبود این وضعیت، باید برای برون رفت از این وضعیت فکری اساسی کرد.

در اصلاح قیمت‌گذاری گاز می بایست افزایش تدریجی قیمت گاز خانگی برای کاهش مصرف بی‌رویه و تخصیص درآمد حاصل به یارانه نقدی را به شکلی جدی مد نظر قرار داد.

تسریع در اجرای طرح‌های بهینه‌سازی نیز ایجاب می کند تخصیص بودجه و نظارت دقیق بر اجرای طرح‌هایی مانند تعویض بخاری‌های کم‌بازده. در دستور کار قرار گیرد.

همچنین نباید برای شفافیت در گزارش‌دهی،انتشار گزارش‌های دوره‌ای درباره پیشرفت طرح‌ها برای افزایش اعتماد عمومی و سرمایه‌گذاران را عملیاتی کرد.
بر کسی پوشیده نیست که بخش خصوصی نیاز به تشویق دارد.

ارائه مشوق‌های مالی و کاهش بوروکراسی برای جذب سرمایه‌گذاری در بهینه‌سازی مصرف انرژی یکی از اصلی ترین آیتم ها در این زمینه است.

تا زمانی که این ضعف‌ها برطرف نشود، ناترازی گاز همچنان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های اقتصادی ایران باقی خواهد ماند و وعده‌های سرمایه‌گذاری پتروشیمی‌ها و اقدامات دولت در حد شعار باقی خواهد ماند.

انتهای پیام