اختلاف بر سر یک ابرادغام در لندن؛ خروج مدیر ادغام‌وتملک شل پس از کنار گذاشته شدن ایده خرید BP

پارسا ملکی
این خبر در ظاهر یک جابه‌جایی مدیریتی است، اما پیام آن برای بازار فراتر از یک استعفا خوانده می‌شود. طبق گزارش رویترز به نقل از فایننشال‌تایمز، رئیس ادغام و تملک شل پس از آن‌که پیشنهاد خرید BP در سطح مدیریت ارشد حمایت نشد، از شرکت خارج شده است. این رخداد هم نشانه‌ای از حساسیت تصمیم‌گیری در بزرگ‌ترین شرکت‌های انرژی اروپا به شمار می‌رود و هم یادآور این واقعیت است که در دوره نوسان قیمت‌ها، رقابت LNG و فشارهای گذار انرژی، مسیر «بزرگ‌تر شدن با ادغام» دیگر بدیهی نیست و باید در برابر گزینه‌هایی مثل بازخرید سهام و تمرکز بر بهره‌وری، از نو توجیه شود.
بر اساس گزارش منتشرشده در ماه جاری، «گرگ گات» رئیس ادغام و تملک شل، پس از آن‌که پیشنهاد خرید BP در اوایل سال ۲۰۲۵ از سوی مدیرعامل شل وائل سوان، کنار گذاشته شد. در همین روایت آمده است که تیم ادغام و تملک از این ایده حمایت می‌کرد و حتی رئیس هیئت‌مدیره شل اندرو مکنزی، نسبت به آن بی‌علاقه نبوده اما در نهایت مدیریت اجرایی و مالی معامله را از حیث اندازه، پیچیدگی و اثر بر تمرکز راهبردی شل پرریسک ارزیابی کرده‌اند.
فایننشال‌تایمز همچنین گزارش داده است که مسئولیت‌های گات پس از خروج او میان چند مدیر ارشد تقسیم شده و همین نکته، به برداشت بازار از جدی بودن اختلاف نظر در آن مقطع دامن زده است.
چرا مخالفت با ابرادغام اهمیت دارد
اگر ادغام شل و BP صرفاً یک سناریوی رسانه‌ای بود، رد شدن آن نباید چنین بازتابی پیدا می‌کرد. اما در صورت تحقق، با یکی از بزرگ‌ترین ادغام‌های تاریخ صنعت انرژی اروپا طرف بودیم. در چنین ابعادی، موضوع فقط ترکیب دارایی‌ها نیست؛ ادغام می‌تواند معماری سرمایه‌گذاری، اولویت‌های جغرافیایی، ساختار هزینه، سیاست تقسیم سود، و حتی روایت شرکت در برابر سهامداران را برای چند سال تحت‌تأثیر قرار دهد.
به زبان ساده‌تر، تصمیم «نه گفتن» به چنین معامله‌ای، یک پیام روشن به بازار می‌دهد. شل در دوره مدیریت فعلی، حاضر نیست به بهای یک جهش مقیاسی، نظم سرمایه و مسیر اعلام‌شده خود را وارد فرآیند ادغام سنگین و طولانی کند.
سهم انضباط سرمایه در این تصمیم
یکی از نکات برجسته در روایت رویترز این است که مدیرعامل شل در ماه‌های گذشته بارها بر اولویت دادن به بازده سهامداران و بازخرید سهام تأکید کرده و آن را استفاده کارآمدتری از سرمایه در مقایسه با خرید یک رقیب بزرگ دانسته است. این دقیقاً نقطه‌ای است که شکاف نگاه‌ها شکل می‌گیرد. تیم‌های ادغام و تملک معمولاً هم‌افزایی، کاهش هزینه‌ها و مقیاس را برجسته می‌کنند، اما تیم مالی و مدیرعامل، با عینک ریسک نگاه می‌کنند؛ ریسک انحراف تمرکز مدیریتی، ریسک پرداخت پریمیوم سنگین و ریسک این‌که بازار به جای پاداش دادن به معامله، آن را تنبیه کند.
در این چارچوب، ادغام بزرگ زمانی جذاب می‌شود که یا قیمت دارایی هدف به سطحی برسد که حتی با احتساب ریسک‌ها هم توجیه‌پذیر باشد، یا این‌که شرکت خریدار مطمئن باشد می‌تواند هم‌افزایی‌ها را سریع و قطعی محقق کند. گزارش فایننشال‌تایمز اشاره می‌کند که یکی از انگیزه‌های طرح ایده خرید BP، ضعف نسبی عملکرد سهام و تلاطم مدیریتی در BP در آن مقطع بوده است؛ اما همین عوامل اگر تغییر کنند، جذابیت معامله نیز می‌تواند دگرگون شود.
قاعده بریتانیا و عامل زمان
این پرونده یک ایستگاه حقوقی هم داشته است. شل در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۵ بیانیه رسمی صادر کرد و گفت «قصدی برای ارائه پیشنهاد خرید BP ندارد». این بیانیه ذیل قاعده ۲.۸ مقررات تملک در بریتانیا قرار می‌گیرد و عملاً دست شل را برای ارائه پیشنهاد، به مدت شش ماه می‌بندد مگر در شرایط استثنایی مانند ورود پیشنهاددهنده ثالث یا دعوت از سوی شرکت هدف.
طبق گزارش رویترز، این محدودیت در ۲۶ دسامبر ۲۰۲۵ پایان می‌یابد. با این حال، پایان محدودیت به معنای بازگشت خودکار شل به سناریوی خرید نیست. اگر اصل مخالفت، راهبردی و مالی بوده باشد، تغییر تقویم به تنهایی آن را حل نمی‌کند.
چرا این خبر برای صنعت انرژی اروپا یک سیگنال است
اروپا در صنعت نفت و گاز با یک واقعیت ساختاری روبه‌روست. غول‌های آمریکایی در بسیاری از دوره‌ها از منظر ارزش بازار و ظرفیت سرمایه‌گذاری دست بالاتری دارند و این فشار مقایسه، ایده ادغام‌های بزرگ را به شکل دوره‌ای زنده می‌کند. در مقابل سرمایه‌گذاران طی سال‌های اخیر به شرکت‌هایی پاداش داده‌اند که هزینه را کنترل می‌کنند، پول نقد را به سهامدار برمی‌گردانند و از معامله‌های پرریسک دوری می‌کنند.
خبر خروج رئیس ادغام و تملک شل دقیقاً روی همین گسل می‌نشیند. از یک سو ادغام می‌تواند ابزاری برای تقویت مقیاس، بهبود قدرت معامله‌گری و سبد دارایی باشد. از سوی دیگر، همین ادغام می‌تواند چند سال تمرکز شرکت را از بهره‌وری، نظم سرمایه و پروژه‌های انتخابی دور کند و شرکت را وارد پیچ‌وخم‌های حقوقی و رقابتی کند.
BP در موقعیت حساس
از زاویه BP نیز، بازگشت دوره‌ای شایعات ادغام یک معنا دارد. هر وقت بازار تصور کند ارزش‌گذاری یک شرکت از رقبا عقب افتاده یا روایت راهبردی آن دچار نوسان شده، احتمال مطرح شدن سناریوهای تملک بالا می‌رود. گزارش‌ها می‌گویند در دوره محدودیت شش‌ماهه، سهام BP بخشی از افت پیشین را جبران کرده و همین تغییر می‌تواند محاسبات اقتصادی را برای هر خریدار بالقوه سخت‌تر کند.
این پرونده را می‌توان یک آزمون کوتاه از منطق تصمیم‌گیری در شرکت‌های بزرگ انرژی دانست. ایده خرید BP در داخل شل مطرح شد، اما در نقطه‌ای که باید به تصمیم اجرایی نزدیک می‌شد، با سد مدیریت اجرایی و مالی روبه‌رو شد و در ادامه، رئیس ادغام و تملک نیز از شرکت خارج شد. پیام ضمنی برای بازار این است که دست‌کم در شلِ امروز، اولویت با ثبات راهبرد، انضباط سرمایه و بازده سهامداران است، نه ورود به ابرادغام‌هایی که می‌توانند چند سال شرکت را درگیر کنند. در عین حال، پایان محدودیت حقوقی در اواخر دسامبر، دوباره نگاه‌ها را به این پرسش برمی‌گرداند که آیا صنعت انرژی اروپا در نهایت به سمت موج جدید ادغام‌ها می‌رود یا همچنان ترجیح می‌دهد به جای بزرگ‌تر شدن، منضبط‌تر و چابک‌تر شود.