به گزارش پارسا ملکی ؛ مکانیزم ماشه یا «اسنپبک»، یکی از حساسترین بندهای توافق هستهای ۲۰۱۵ (برجام) میان ایران و گروه ۵+۱، این روزها در میان سایه سنگین تنشهای منطقهای و تهدید درگیری نظامی میان ایران، اسرائیل و آمریکا، در کانون توجه قرار گرفته است. این سازوکار، که میتواند با یک اشاره ایران را به انزوای پیش از برجام و آستانه جنگ بازگرداند، جمهوری اسلامی را واداشته تا با تمام توان برای حفظ آتشبس شکننده منطقهای و اجتناب از جنگی ویرانگر تلاش کند. اما مکانیسم ماشه دقیقا چیست و چرا مهم است؟
تحریمهای بینالمللی در برابر تحریمهای آمریکا
تحریمهای شورای امنیت که پیش از برجام ایران را فلج کرده بودند، جمهوری اسلامی ایران را کشوری غیرعادی معرفی میکردند که هیچ کشوری حق مبادله تجاری یا مالی با آن نداشت. این تحریمها، برخلاف تحریمهای یکجانبه آمریکا، اجماعی جهانی را علیه ایران شکل میدادند. با برجام، ایران به جایگاه کشوری عادی در جامعه جهانی بازگشت و دیگر کشورها میتوانستند آزادانه با آن تعامل کنند. اما آمریکا پس از خروج از برجام در سال ۲۰۱۸، تحریمهای یکجانبه خود را تشدید کرد و با تهدید دیگر کشورها به مجازات، تلاش داشت تعاملات اقتصادی با ایران را محدود کند. این تحریمهای آمریکایی، هرچند تأثیرات مخربی بر اقتصاد ایران داشتهاند اما به دلیل یکجانبه بودن، راههایی برای دور زدن آنها وجود دارد. با این حال، بازگشت تحریمهای شورای امنیت از طریق مکانیزم ماشه میتواند ایران را بار دیگر به انزوای کامل بکشاند.
مکانیزم ماشه؛ بازگشت به گذشته با یک اشاره
مکانیزم ماشه اما بندی در برجام است که به طرفهای توافق اجازه میدهد در صورت عدم پایبندی جمهوری اسلامی به تعهداتش، تمامی تحریمهای شورای امنیت را بهصورت خودکار بازگردانند. یکی از ضعفهای اصلی برجام این است که فعالسازی این مکانیزم نیازی به اجماع ندارد؛ کافی است یکی از طرفهای باقیمانده در توافق (کشورهای اروپایی، چین یا روسیه) آن را به جریان بیندازد. در این صورت، ایران بار دیگر ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل قرار میگیرد. وضعیتی که ایران را بهعنوان «خطر برای امنیت جهانی» معرفی کرده و میتواند توجیهی برای اقدامات نظامی علیه آن فراهم کند.
چرا ایران و اروپا مذاکره میکنند؟
هدف اصلی مذاکرات ایران و کشورهای اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان) جلوگیری از فعالسازی مکانیزم ماشه و حفظ دستاوردهای برجام است. پس از خروج یکجانبه آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، جمهوری اسلامی در واکنش به عدم اجرای تعهدات اقتصادی اروپا از برخی تعهدات خود از جمله محدودیتهای غنیسازی اورانیوم، عقبنشینی کرد. این اقدام اروپا را در موقعیتی قرار داده که میتواند با استناد به «نقض تعهدات ایران» اسنپبک را فعال کند. چنین اقدامی ایران را به انزوای اقتصادی و سیاسی پیش از برجام بازمیگرداند و خطر تنشهای نظامی را بهشدت افزایش میدهد.
از سوی مقامات جمهوری اسلامی، مذاکرات فرصتی است برای احیای مزایای اقتصادی برجام، بهویژه رفع موانع تجارت بینالمللی و دسترسی به منابع مالی. ایران خواستار تضمینهایی است که اروپا و دیگر طرفها به تعهدات خود برای تسهیل تجارت و سرمایهگذاری پایبند بمانند. از سوی دیگر اروپا بهدنبال حفظ برجام ابزاری برای مهار برنامه هستهای ایران و جلوگیری از تشدید تنشها در منطقه است. فعالسازی مکانیزم ماشه برای اروپا نیز هزینهبر است، چرا که میتواند به فروپاشی کامل دیپلماسی با ایران و بیثباتی گسترده در خاورمیانه منجر شود.
مذاکرات؛ مسابقه با زمان
مذاکرات کنونی میان ایران و اروپا، رقابتی دیپلماتیک برای یافتن راهحلی است که هم ایران را در چارچوب نصفه نیمه برجام نگه دارد و هم از فعالسازی مکانیزم ماشه جلوگیری کند. برای جمهوری اسلامی حفظ وضعیت کنونی یعنی اجتناب از بازگشت تحریمهای شورای امنیت، اولویتی حیاتی است. برای اروپا حفظ صلح و ثبات منطقهای و جلوگیری از یک بحران هستهای یا تلاش برای بازسازی اعتبار اروپا در حل مناقشات بینالمللی، انگیزهای قوی برای ادامه گفتوگوها فراهم میکند.
آخرین اخبار درباره مکانیزم ماشه
اخیراً گزارشهایی از احتمال فعالسازی مکانیزم ماشه توسط کشورهای اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان) منتشر شده است. وزیر خارجه فرانسه، ژاننوئل بارو، در مصاحبهای با لوموند هشدار داد که در صورت عدم همکاری ایران در محدودسازی برنامه هستهایاش، سه کشور اروپایی آمادهاند این مکانیزم را فعال کنند. این تهدید پس از آن مطرح شد که ایران به دلیل عدم اجرای تعهدات اقتصادی اروپا، از برخی تعهدات برجامی خود عقبنشینی کرده است. با این حال، کاظم غریبآبادی، معاون حقوقی و بینالملل وزارت امور خارجه ایران، اعلام کرده است که ایران هیچ اطلاع رسمی در مورد فعال شدن مکانیزم ماشه دریافت نکرده و صحت اخباری که از آلمان منتشر شده، هنوز تأیید نشده است. این اظهارات نشاندهنده فضای ابهام و حساسیت در مذاکرات کنونی است، جایی که هر دو طرف تلاش میکنند از تشدید تنشها جلوگیری کنند، اما سایه تهدید اسنپبک همچنان بر گفتوگوها سنگینی میکند.
پیامدهای اقتصادی فعالسازی مکانیزم ماشه
فعالسازی مکانیزم ماشه میتواند اقتصاد ایران را با بحرانی عمیقتر روبهرو کند. بازگشت تحریمهای شورای امنیت، برخلاف تحریمهای یکجانبه آمریکا، اجماع جهانی علیه ایران ایجاد کرده و امکان دور زدن آنها را بسیار دشوار میکند. یکی از نتایج مورد انتظار، کاهش شدید فروش نفت ایران به حدود ۷۰۰ هزار بشکه در روز است که میتواند درآمدهای ارزی کشور را به شدت کاهش دهد. این وضعیت به احتمال زیاد به بحران ارزی منجر خواهد شد، با افزایش نرخ ارز و تورم، فشار اقتصادی بر مردم ایران تشدید میشود. علاوه بر این، انزوای مالی و تجاری ناشی از بازگشت تحریمهای جهانی میتواند دسترسی ایران به منابع مالی بینالمللی را تقریباً غیرممکن کرده و به فروپاشی بیشتر اقتصاد داخلی منجر شود. این پیامدها نه تنها ایران، بلکه ثبات منطقهای را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد، چرا که بیثباتی اقتصادی میتواند به ناآرامیهای اجتماعی و سیاسی دامن بزند.
در این میان هر دو طرف با چالشهایی جدی روبهرو هستند؛ ایران با فشارهای داخلی برای پاسخ به تحریمهای آمریکا و اروپا با محدودیتهای ناشی از فشارهای آمریکا و پیچیدگیهای اجماع داخلی خود. با این حال مذاکرات نشاندهنده تلاشی مشترک برای گریز از پرتگاهی است که فعالسازی مکانیزم ماشه میتواند همه طرفها را به آن سوق دهد. آیا این سبک از دیپلماسی پیروز خواهد شد یا سایه سنگین اسنپبک بر آینده ایران و منطقه خواهد افتاد؟
دیدگاهها و نظرات خود را بنویسید
اخبار مرتبط
حدود 15 ساعت قبل
حدود 16 ساعت قبل
حدود 16 ساعت قبل
حدود 19 ساعت قبل
حدود 20 ساعت قبل
ویدئو مرتبط