پیچ جدید در پرونده هسته‌ای ایران: نظارت آمریکایی یا سازوکار آژانس؟

داوود حشمتی، تحلیل‌گر نفت خبر: در پی انتشار گزارشی از روزنامه «تهران تایمز» مبنی بر لغو مذاکرات روز شنبه میان ایران و آمریکا به دلیل فشار سه کشور اروپایی بر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تحلیل‌های متعددی درباره نقش آژانس در روند مذاکرات هسته‌ای مطرح شده است.
گروسی پیش‌تر تأکید کرده بود: «بدون نظارت آژانس، هرگونه توافقی صرفاً یک تکه کاغذ خواهد بود». این اظهارات نشان‌دهنده اهمیت نقش آژانس در تأیید و راستی‌آزمایی تعهدات هسته‌ای ایران است.
تهران تایمز مدعی شده است که «گروسی اختلال در روابط ایران و آمریکا را تشدید کرده است. مذاکرات کنونی تحت فشار تروئیکای اروپایی قرار دارد.»
به نوشته این روزنامه انگلیسی زبان تهران «️گروسی قصد دارد با ارائه اطلاعات و گزارش‌های گمراه‌کننده، این تصور را ایجاد کند که آنچه ایران درباره وضعیت فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای خود می‌گوید دقیق نیست.»
در حال حاضر، دو مسیر برای راستی‌آزمایی تعهدات هسته‌ای ایران مطرح است: نخست، سازوکار رسمی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی؛ و دوم، سازوکاری که احتمالاً از سوی ایالات متحده پیشنهاد می‌شود و شامل نظارت مستقیم بازرسان آمریکایی بر برنامه هسته‌ای ایران است. این رویکرد می‌تواند به تضعیف نقش آژانس و افزایش تنش‌های دیپلماتیک منجر شود.
از سوی دیگر، انتشار این خبر توسط «تهران تایمز» و عدم تکذیب آن از سوی مقامات وزارتخارجه، ممکن است این برداشت را در محافل بین‌المللی تقویت کند که ایران به دنبال کاهش نقش آژانس در مذاکرات است. چنین برداشتی می‌تواند به افزایش فشارهای دیپلماتیک و سیاسی بر ایران منجر شود. در سطحی دیگری از تحلیلی می توان اینطور برداشت کرد که گره مذاکرات و تعویق آن به موضوع نظارت و راستی آزمایی گام های پیشنهادی مربوط میشود و شامل مواردی همچون غنی سازی صفر و موشکی نمیشود.
سناریوهای محتمل:
1. ادامه همکاری با آژانس: حفظ تعامل با آژانس می‌تواند به افزایش اعتمادسازی و کاهش فشارهای بین‌المللی کمک کند.
2. پذیرش نظارت مستقیم آمریکا: طبیعتا با حذف آژانس از مرحله نظاتی یکی از مهمترین گزینه ها نظارت بازرسان آمریکایی خواهد بود که بیشترین نزدیکی را با اسرائیل خواهند داشت.
3. ترکیبی از دو رویکرد: ایجاد سازوکاری مشترک با مشارکت آژانس و نظارت‌های اضافی می‌تواند به تعادل بین اعتمادسازی و حفظ حاکمیت ملی کمک کند.
در نهایت، تصمیم‌گیری درباره مسیر آینده مذاکرات شامل چند گره اساسی است که یکی از آنها بحث نظارت بر برنامه هسته ای ایران است. از همین رو ایران باید تصمیم بگیرد، این نظارت را ازسازوکار آژانس دنبال خواهد کرد یا سازوکاری دیگر. در این رابطه حذف آژانس می تواند ابزار فشار مضاعفی را در اختیار اتحادیه اروپا در آستانه اسنپ بک قرار دهد.

انتهای پیام